قوانین گمرکی نقش بسیار مهمی در تنظیم و کنترل تجارت بین‌المللی دارند. این قوانین که توسط دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی وضع می‌شوند، هدف اصلی‌شان حفاظت از منافع اقتصادی کشورها، تنظیم واردات و صادرات و همچنین جلوگیری از قاچاق و تجارت غیرقانونی است. در عین حال، این قوانین می‌توانند تأثیر چشمگیری بر تسهیل یا کندی فرآیند ترخیص کالا داشته باشند. در این مقاله، به بررسی تأثیر قوانین گمرکی بر تسهیل تجارت بین‌المللی و کاهش زمان ترخیص کالا می‌پردازیم و راهکارهایی برای بهبود این فرآیندها ارائه می‌دهیم.
۱. قوانین گمرکی و ضرورت آن‌ها
قوانین گمرکی به مجموعه‌ای از مقررات و ضوابط اطلاق می‌شود که نحوه ورود و خروج کالاها از مرزهای یک کشور را تعیین می‌کنند. این قوانین با هدف حمایت از تولیدات داخلی، تضمین سلامت و ایمنی محصولات و جمع‌آوری عوارض و مالیات‌های مربوط به واردات و صادرات وضع می‌شوند. یکی از وظایف اصلی گمرک، بررسی دقیق مدارک و اسناد مربوط به کالاها، تعیین تعرفه‌های گمرکی و تضمین رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی است.
این قوانین از یک سو باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که از منافع ملی و اقتصادی کشور محافظت کنند و از سوی دیگر باید به تسهیل تجارت بین‌المللی کمک کنند. چنانچه قوانین گمرکی پیچیده و زمان‌بر باشند، می‌توانند به یکی از موانع اصلی در تجارت بین‌المللی تبدیل شوند و زمان ترخیص کالاها را به طور چشمگیری افزایش دهند.
۲. تسهیل تجارت بین‌المللی از طریق قوانین گمرکی
برای تسهیل تجارت بین‌المللی، بسیاری از کشورها تلاش می‌کنند تا قوانین گمرکی خود را به‌روز کرده و فرآیندهای گمرکی را ساده‌تر و سریع‌تر کنند. تسهیل تجارت به معنای بهبود زیرساخت‌های گمرکی، افزایش شفافیت و کاهش زمان و هزینه‌های مربوط به ترخیص کالا است. کشورهایی که در این زمینه موفق عمل کرده‌اند، توانسته‌اند جذب سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه صادرات خود را بهبود بخشند.
یکی از راهکارهای مهم در تسهیل تجارت، استفاده از سامانه‌های الکترونیکی و دیجیتال برای ثبت و پیگیری مدارک گمرکی است. این سامانه‌ها به تجار و کارگزاران گمرکی این امکان را می‌دهند که اسناد مورد نیاز را به صورت آنلاین ارسال و پیگیری کنند و از این طریق فرآیندهای گمرکی به سرعت بیشتری انجام شود. برای مثال، سامانه‌های “پنجره واحد تجارت فرامرزی” در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار گرفته و نقش موثری در کاهش زمان ترخیص کالا ایفا کرده است.
۳. کاهش زمان ترخیص کالا
یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند به بهبود کارایی تجارت بین‌المللی کمک کند، کاهش زمان ترخیص کالا است. زمان طولانی ترخیص کالا می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های ذخیره‌سازی، حمل‌ونقل و تاخیر در تحویل کالاها به مقصد شود. برای کاهش زمان ترخیص کالا، باید اقداماتی در چندین حوزه انجام شود:
الف) بهینه‌سازی فرآیندهای گمرکی
استفاده از فناوری‌های نوین و بهینه‌سازی فرآیندهای گمرکی می‌تواند به طور قابل توجهی زمان ترخیص کالاها را کاهش دهد. استفاده از سامانه‌های الکترونیکی برای ثبت و ارسال اسناد، بررسی آنلاین و خودکار اسناد گمرکی و همچنین اجرای سیستم‌های تحلیل ریسک به گمرک‌ها کمک می‌کند تا فرآیندهای خود را سریع‌تر و دقیق‌تر انجام دهند.
ب) آموزش کارکنان گمرکی
یکی دیگر از عوامل موثر در کاهش زمان ترخیص کالا، آموزش مستمر کارکنان گمرکی است. کارکنانی که با قوانین و مقررات جدید آشنا هستند و مهارت لازم برای استفاده از فناوری‌های نوین را دارند، می‌توانند فرآیندهای گمرکی را به سرعت بیشتری انجام دهند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنند.
ج) استفاده از کارگزاران گمرکی
کارگزاران گمرکی افراد یا شرکت‌هایی هستند که به نمایندگی از تجار، تمامی امور گمرکی را انجام می‌دهند. این کارگزاران با آشنایی کامل با قوانین گمرکی و داشتن تجربه کافی می‌توانند به تسریع فرآیند ترخیص کالا کمک کنند و از اشتباهات احتمالی در ثبت اسناد جلوگیری کنند. استفاده از خدمات کارگزاران گمرکی به خصوص برای تجار بین‌المللی که با قوانین گمرکی کشور مقصد آشنایی کافی ندارند، می‌تواند بسیار مفید باشد.
د) همکاری بین‌المللی و هماهنگی قوانین گمرکی
تجارت بین‌المللی اغلب نیازمند هماهنگی قوانین گمرکی بین کشورها است. تفاوت در قوانین و مقررات گمرکی می‌تواند به یکی از موانع اصلی در تجارت تبدیل شود و زمان ترخیص کالا را افزایش دهد. به همین دلیل، همکاری بین‌المللی و هماهنگی قوانین گمرکی می‌تواند به تسهیل تجارت و کاهش زمان ترخیص کمک کند. سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان تجارت جهانی (WTO) و سازمان جهانی گمرک (WCO) نقش موثری در هماهنگی و تسهیل قوانین گمرکی بین کشورها دارند.
۴. مزایای کاهش زمان ترخیص کالا
کاهش زمان ترخیص کالاها نه تنها برای تجار و شرکت‌های بین‌المللی سودآور است، بلکه مزایای زیادی برای اقتصاد کلان کشورها نیز به همراه دارد. برخی از این مزایا عبارتند از:
الف) افزایش رقابت‌پذیری
کشورهایی که فرآیندهای گمرکی سریع و کارآمدی دارند، می‌توانند به عنوان مقاصد جذاب‌تری برای تجارت بین‌المللی معرفی شوند. این کشورها با کاهش زمان ترخیص کالاها، هزینه‌های تجاری را کاهش می‌دهند و در نتیجه، جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و توسعه صادرات را بهبود می‌بخشند.
ب) کاهش هزینه‌ها
زمان طولانی ترخیص کالا می‌تواند هزینه‌های مرتبط با ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل کالاها را افزایش دهد. کاهش زمان ترخیص کالاها می‌تواند به طور مستقیم به کاهش این هزینه‌ها منجر شود و در نتیجه سودآوری تجارت بین‌المللی را افزایش دهد.
ج) افزایش سرعت تحویل کالا
یکی از مهم‌ترین انتظارات مشتریان در تجارت بین‌المللی، دریافت سریع کالاها است. کاهش زمان ترخیص کالا می‌تواند به افزایش رضایت مشتریان و تقویت روابط تجاری منجر شود.
۵. چالش‌های قوانین گمرکی و راهکارها
با وجود اینکه قوانین گمرکی می‌توانند به تسهیل تجارت بین‌المللی کمک کنند، اما در برخی موارد ممکن است چالش‌هایی نیز به همراه داشته باشند. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:
الف) پیچیدگی قوانین گمرکی
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، پیچیدگی قوانین گمرکی در برخی کشورها است. قوانین پیچیده و چندگانه می‌تواند فرآیند ترخیص کالا را کند و زمان‌بر کند. راهکار مناسب برای این چالش، ساده‌سازی قوانین و شفافیت بیشتر در فرآیندهای گمرکی است.
ب) تفاوت در قوانین گمرکی بین کشورها
تفاوت در قوانین و مقررات گمرکی بین کشورها می‌تواند به یکی از موانع اصلی در تجارت بین‌المللی تبدیل شود. هماهنگی بیشتر بین قوانین گمرکی و افزایش همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند این مشکل را حل کند.
نتیجه‌گیری
قوانین گمرکی نقش اساسی در تسهیل تجارت بین‌المللی و کاهش زمان ترخیص کالا ایفا می‌کنند. استفاده از فناوری‌های نوین، آموزش کارکنان گمرکی، همکاری بین‌المللی و ساده‌سازی قوانین می‌تواند به بهبود فرآیندهای گمرکی و تسهیل تجارت جهانی کمک کند. در نتیجه، کشورها می‌توانند با کاهش زمان ترخیص کالاها، هزینه‌های تجاری را کاهش داده و رقابت‌پذیری خود را در بازارهای بین‌المللی افزایش دهند.